نسخه ائتلافی ایران و عربستان

باقر محسنی ساروی

به بهانۀ سخنان دیروز رییس جمهوری و تصریح براین که «اگر عربستان به برقراری روابط اظهار تمایل کند باید دوستی را برقرارکنیم» جا دارد درباره ضرورت شروع گفت وگو ها با عربستان حتی قبل از اظهار تمایل آنها بنویسیم.

برخی اوقات، در تحلیل شرایط تاریخی دوره‌ای خاص، عده‌ای را به‌خاطر انجام اشتباهات استراتژیک که موجب هدر دادن فرصت‌های عظیم شد، سرزنش می‌کنیم اما خود در معرض تکرار ناشیانه اشتباهات مشابه و فرصت‌سوزی در دوره تاریخی خود هستیم.

در کتابهای‌مان نوشتیم صفویان که مسلمان و شیعه مذهب بودند در مقاطعی، با یک دولت غیرمسلمان و مسیحی هم‌پیمان می‌شدند تا با امپراتوری عثمانی که اهل تسنن بودند و آنان نیز با دولت غیرمسلمان دیگری هم‌پیمان شده بودند، مبارزه کنند.

فی‌الواقع دو دولت مسلمان، با دو دولت مسیحی یا غیرمسلمان، پیمان می‌بستند که باهم جنگ‌های فرسایشی و نابودگر داشته باشند و بدیهی است در نهایت دو دولت مسلمان –یکی شیعه دیگری سنی- تضعیف شدند و رفته‌رفته به اضمحلال و فروپاشی رسیدند.

اوضاع امروز میان دو دولت ایران و عربستان، شباهت بسیاری به همین نمونه تاریخی ذکر شده دارد و وظیفه تحلیل گران رسانه‌ای و نخبگان است که از نظر ذهنی فضای جامعه را آماده کنند و به سیاستمداران، پیشنهاد نشست رودررو با عربستان دهند تا فرصت بازی‌سازی از اسراییل و آمریکا و سایر دولت‌هایی که از این آب گل‌آلود، به دنبال صید ماهی مُراد خود هستند، گرفته شود.

ادامه و استمرار فضای خصومتی یا رقابتی کور بین ایران و عربستان به هیچ وجه به صلاح طرفین نیست و بهترین شاهد بر این مدعا، تلاش آمریکا و اسراییل بر حفظ این وضعیت است.

عمیقا متاثر می‌شوم زمانی‌که سخنان تحکم‌آمیز و توهین‌آلود رییس‌جمهور ایالات متحده را –به‌ ویژه توییت اخیر در خصوص قیمت بنزین در آمریکا- (اوپک باید بداند بهای بنزین در حال افزایش است و آنها کوچک ترین اقدامی برای بهبود وضعیت نمی‌کنند. تنها تأثير آنها این است که باعث ادامه افزایش قیمت‌ها می‌‌شوند در حالی که آمریکا از بسیاری از اعضای اوپک دفاع می‌کند بدون اینکه نفعی از آن ببرد. این رابطه باید دو طرفه باشد. قیمت‌ها را فورا کاهش دهید!)

می‌خوانم و با خود می‌اندیشم اگر این شکاف، بین جمهوری اسلامی ایران و عربستان نمی‌افتاد و اگر تندروهای ریاض میدان‌داری را به عقلای قوم می‌سپردند و به‌موازات آن، اگر سیاسیون ما نیز درک و دریافت واقع بینانه‌‌تری از«دیپلماسی عمومی» می‌داشتند، شاهد چنین اوضاعی نبودیم.

امروز کشور ما توان بازدارندگی بالایی دارد و در قامت یک قدرت منطقه‌ای که توان بازی‌سازی و ظرفیت صحنه‌آرایی دارد، ظاهر شد. امروز ایران از توانی برخوردار است که در دنیا از آن به نام قدرت هوشمند یاد می شود و دشمنان فرامنطقه‌ای، همین توان بازدارندگی بالای جمهوری اسلامی ایران است اما جای بسی حیرت است که چرا از این توان، در دیپلماسی و چانه‌زنی‌های سیاسی، هیچ استفاده‌ای نمی‌شود؟

به نظر می‌رسد تیم دیپلماسی ما هنر استحصال از توان وظرفیت نظامی خود را که از نظر دشمنان و رقبای ما قابل توجه و حتی ناشناخته است، در عرصه‌های سیاست و روابط بین‌الملل از دست داده است و این توان که به قیمت تقدیم هزاران شهید گمنام، از دست دادن سرمایه‌هایی چون جهان آرا و چمران و زین الدین و همت و خون دل خوردن یکایک ساکنان ایران کهن، به دست آمد، در عمل هرز می‌رود.

برخی نیز اصرار دارند از این توان تنها و تنها در یک «جنگ جدید» پرده‌برداری کنند! و جای شکر است که این افراد، از نظر قانونی، مدیریت و مسئولیت ندارند، همان‌هایی که در جنگ اول خلیج فارس که با نام عملیاتی «توفان صحرا» در زمان «بوش پدر» با هدف ویلچر نشین کردن صدام حسین و البته اهداف پنهان دیگر، صورت گرفت، به مقامات عالی نظام پیشنهاد می‌دادند و اصرار می‌کردند به نفع عراق با آمریکا وارد «فاز نظامی» شوند.

امروز و با توجه به مشکلات اقتصادی و اجتماعی و همچنین باتوجه به «ابرچالش» کم‌آبی و خشکسالی 70درصدی، که برای کنترل و مدیریت، نیازمند تمرکز و تجدید قوای فکری و مشارکت بخش اعظمی از نخبگان و قاطبه مردم دارد، جمهوری اسلامی ایران باید در حوزه سیاست خارجی و منطقه‌ای خود، اقدام به فرصت‌سازی کند و با توجه به آغاز دوران ترامپ در ایالات متحده، بدعهدی آمریکا در موضوع برجام و تشدید شیطنت رژیم صهیونیستی، بهترین نقطه برای این «فرصت‌سازی»، پیش از اروپا، عربستان و کشورهای اسلامی منطقه است.

این که امروز ماشین دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران، هیاتی را به اروپا فرستاده، اقدامی هوشمندانه است اما ضرورت دارد به موازات این اقدام، تیمی نیز راهی عربستان و کشورهای اسلامی منطقه شود تا راه را بر شیطنت دشمنان ببندند و به آنان اطمینان دهند که مشترکات ایران با آنان، به اندازه‌ای زیاد است که هرگز راضی به کمترین بحران و ناآرامی در منطقه نخواهد شد.

اتاق فکر دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران باید بپذیرد علیرغم تمام اختلاف نگاه و تعارضات بنیادینی که بین ایران و عربستان وجود دارد، این دو کشور مسلمان هستند، شهروندان ایران و عربستان، مشترکات دینی و فرهنگی عمیقی دارند که قابل مقایسه با اختلافات نیستند. افزون بر آن، ولیعهد جوان عربستان نیز در داخل از سوی طیف‌های مذهبی به‌شدت تحت فشار است و بیش از جمهوری اسلامی ایران، آمادگی گسترش مراودات و رفع سوء تفاهمات را دارد.

پایان کلام اینکه اگر جمهوری اسلامی بر اساس نسخه تندروها عمل کند و گفت و گو و مذاکره با کشوری چون عربستان یا دول اروپایی را مرادف «سازش» و موجب خدشه بر عزّت خود بداند، با توجه به مواضع تند آمریکای دوران ترامپ، تحریم‌های ظالمانه که اقتصاد و پول ملی را بیش از این تضعیف خواهد کرد، فشار بر شرکت‌های معتبر و پرهیز دادن بخش خصوصی از سرمایه‌گذاری در ایران، خشک‌سالی وحشتناک و اوضاع نابسامان اقتصادی با کدام ابزار، به دستاوردهای افق 1400 خواهد رسید؟

منبع: عصر ایران