زهرا ترابی- روغنی عضو اتاق بازرگانی براین باور است: بانک مرکزی در جایگاه والای خود باید بازار پول، بانکی و ارز را کشور مدیریت کند. این الگو در روسیه موفق بود ولی تنها بانک مرکزی یک عامل این امر نبوده که توانسته بازار را کنترل کند. ما در همین دولت دو رئیس بانک مرکزی عوض کردیم.
ابوالفضل روغنی عضو اتاق بازرگانی در گفت وگو با تدبیر تازه، درباره صحبت‌های اخیر رییس بانک مرکزی مبنی براینکه از این به بعد ارز را به صورت مستقیم از صادرکننده خریداری و به واردکنند خواهند فروخت پاسخ داد: حداقل در چندین سال گذشته هیچ یک از سیاست‌های ارزی بانک مرکزی ما موفق نبوده است. جز اینکه تنش بیشتری به بازار وارد کرده، جز اینکه شرایط را عوض کرده و به ضرر کشور و منافع ملی ما هدایت کرده چیزی دیگری در بر نداشته است.
وی ادامه داد: انواع روش‌ها را تجربه کردیم، بانک مرکزی هم به اشکال مختلف بخشنامه داده، رفتارها را عوض کرده ولی همه اینها را وقتی تحلیل می‌کنیم موفقیتی نه تنها حاصلی در بر نداشته بلکه به زیان و ضرر مردم، صادرکننده و واردکننده بوده است. این روش‌ها سوخته است، روش‌های جدیدی نیست و همه این روش‌ها آزمون شده است.
روغنی تصریح کرد: شاید بهترین شیوه این باشد که مدیریت منابع ارزی کشور در اختیار بانک مرکزی است. پس هر گونه اشکال داخل بازار ما وجود دارد مشخصاً بانک مرکزی این مشکلات را ایجاد می‌کند. بنابراین، این را نمی‌توانم به عنوان طرح موفق ببینم قبلاً هم همین طرح‌ها بوده که صادرکننده صادرات کند و ارز را در سامانه مشخصی به واردکنندگان بدهند ولی اینها مشخص که موفق نبود.
وی ادامه داد: بهترین شکل این است که چند نرخی ارز را بردارند و تک نرخی حاکم شود هر چند عوارض جانبی برای جامعه اقتصادی، مردم و غیره دارد ولی این جراحی را باید تحمل کنیم. همچنین عرضه و تقاضا حاکم باشد، ارز دستوری ارز موقت باشد یعنی ارزی که هدر می‌رود و منشأ کارشناسی ندارد. این هم به هر شکل ممکن از بین خواهد رفت. من این نظریه را نمی‌پسندم. ممکن است مسکن خیلی موقت باشد و باز به همان تلاطمات ارزی برمی‌گردیم.
روغنی در خصوص اینکه بانک مرکزی براین باور است این شیوه الگوبرداری از روسیه است پاسخ داد: روسیه بانک مرکزی قوی در دنیا دارد رئیس بانک مرکزی روسیه (الویرا نبیولینا) یکی از اعضای نجات‌دهنده اقتصاد روسیه است. تنها این مسئله نیست. سایر عوامل و متغیرهای دیگر را کنار هم گذاشتند و اجازه ندادند شوک اساسی به اقتصاد روسیه وارد شود هر چند شوک بود و کاهش ارزش پول ملی را شاهد بودند ولی مجدد جایگاه خود را پیدا کردند.
وی تصریح کرد: بانک مرکزی در جایگاه والای خود باید بازار پول، بانکی و ارز را کشور مدیریت کند. این الگو در روسیه موفق بود ولی تنها بانک مرکزی یک عامل این امر نبوده که توانسته بازار را کنترل کند. ما در همین دولت دو رئیس بانک مرکزی عوض کردیم. این الگو در روسیه موفق بود ولی تنها بانک مرکزی یک عامل این امر نبوده که توانسته بازار را کنترل کند. ما در همین دولت دو رئیس بانک مرکزی عوض کردیم. در دولت قبلی نیز چندتا رئیس بانک مرکزی عوض شدند. با تغییر آدم‌ها تغییراتی ایجاد می‌شود. سیاست‌های ارزی کشور باید ثبات پیدا کند و تثبیت شوند. بنابراین، این روش را درست نمی‌دانم، تجربه می‌کنیم و شاید بتواند الگوی خوبی باشد، مشروط به اینکه سایر عوامل متغیر را نیز در کنار این موضوع قرار بدهید.
وی در پاسخ به این پرسش، آیا با راه‌اندازی این سامانه اتفاقی در بحث جمع‌آوری دلال‌های بازار ارز می‌افتد؟ گفت: بعید می‌دانم. نظام دلالی در همه جای دنیا وجود دارد و از بین نمی‌رود. مگر اینها تنها عامل هستند؟ نهادها و ارگان‌هایی هستند که در زمینه ارز ورود می‌کنند و خرید و فروش انجام می‌دهند که اینها خرده پا هستند و خیلی برهم زننده نظام ارزی کشور نیستند. بالاخره دستگاه‌های دیگری هستند، که هر یک اختلال ارزی برای کشور ایجاد می‌کنند.
این عضو اتاق بازرگانی درباره تسلط دولت به بازار ارز گفت: شاید بتوانند برای مدتی کنترل کنند ولی این طرح ثبات زیاد و طولانی نخواهد داشت. متاسفانه سیاست ارزی کشور مشکل دارد که باید سیاست تک نرخی حاکم باشد. ولی در حال حاضر سیاست چند نرخی داریم که مهم‌ترین عامل در فساد بازار ارز بشمار می‌آید.
بلاتکلیفی در اقتصاد کشور
شاهین شایان آرانی
تحلیلگر اقتصادی
با توجه به اینکه نرخ تورم دیر اعلام شد، تبعات مستقیمی برای اقتصاد دارد. مهم‌ترین آن خلأ اطلاعاتی در حوزه کنشگران اقتصادی است. یعنی کنشگران اقتصادی اطلاعاتی که باید به‌روز از یک مرجع و منبع موثق مثل مرکز آمار داشته باشند، با یک تأخیر دو ماهه بدست آوردند. متاسفانه این تأخیر دوماهه هزینه برای اقتصاد داشته و دارد. به همین دلیل تأخیر را برای یک مرجع رسمی و حرفه‌ای مثل مرکز آمار که سابقه و تاریخ خوبی داشته و به نوعی آمار و ارقامی که ارائه می‌کرد یک امر قابل استناد بود، حال دو ماه تأخیر در این سازمان بوجود آماده به نظرم اشکال جدی دارد. لذا برای دو ماه کنشگران اقتصادی در یک حالت بلاتکلیفی بودند و مجبور بودند حدس و گمان‌های خود را اعمال کنند که این می‌تواند بازار فعالین اقتصادی را قدری سردرگم و از کارایی خارج کند و دیدگاه‌های متفاوتی که شاید واقعی نباشد نسبت به شاخص‌های اقتصادی در بازار در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ کند که این امر می‌تواند خیلی تأثیر منفی بگذارد از جمله اینکه قیمت‌گذاری‌ها، نحوه محاسبه در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری و … با خطا مواجه می‌شود.
بالاخره وقتی مرجع رسمی ندارید که آمار بدهد و قابل اتکا باشد، هر کسی برای خود یک حدس و گمانی می‌زند و برای خود یک تصمیمی می‌گیرد که می‌تواند بازار را سردرگم کند و مقدار زیادی در این دو ماه حالت آشفتگی ذهنی برای کنشگران اقتصادی ایجاد کند. امیدوارم این اتفاق تکرار شود. عدم داشتن اطلاعات برای اقتصاد هزینه دارد.
در همه جای دنیا که تورم‌های بالا بوده راهکارهایی که استفاده شده برای کاهش آن راهکاری است که در قالب برنامه مدونی منابع و مصارف دولت باید انضباط مالی داشته باشد و دولت را کاهش دهیم تا هزینه‌های پرت و سربار در اقتصاد و دولت کاهش یابد و از بین برود. مشکل اصلی و عامل مهم ایجاد تورم در اقتصاد که در طول زمان‌های مختلف انبار هم شده، ازجمله کسری بودجه است. یعنی دولت وعده‌هایی می‌دهد، قول و قرارهایی می‌گذارد و حالت پوپولیستی با مسئله برخورد می‌کند که همه هزینه‌بر است. این را حساب نمی‌کند که منبع تأمین این مسئله از کجا باید باشد؟ آیا پول این را داریم یا نداریم؟ بر اساس مفروضات خوشبینانه فرض می‌کند منابع تأمین می‌شود و مصارف بلندپروازانه را در قالب برنامه‌های بلندپروازانه اعلام می‌کند.
همچنین وقتی فاز عملیاتی پیدا نی کند، می‌بیند منابع تأمین نشده است و وعده‌ها و وعیدها را باید تأمین کند و نمی‌تواند عقب بزند. بر همین اساس مجبور می‌شود پول چاپ کند و نقدینگی از طریق نظام بانکی تأمین کند و بانک‌ها از طریق بانک مرکزی نقدینگی تأمین می‌کنند و این چاپ پول و افزایش نقدینگی در اقتصاد قطعاً عامل مهم و جدی برای ایجاد تورم است. این اتفاق در یک سال رخ نداده است بلکه سال‌های متمادی رخ داده و انباشت این پدیده و بیماری باعث شده تورم مزمن پیدا کنیم.
بهترین راه حل ممکن باتوجه به شرایط اقتصادی که داریم، باید کمربند نظام اقتصادی دولت‌محور را سفت کنیم، هزینه‌های جاری را به شدت کاهش دهیم، هزینه‌های سرمایه‌گذرای را نیز کاهش دهیم، هر چه سریعتر بودجه یک دولت را تنظیم کنیم به حدی که کسری در آن نباشد و یکی دو سالی فرایند را اعمال کنیم و دولت را در نظم و انضباط مالی ببریم که به تدریج این فشار تورمی و التهاب تورم فروکش کند. این راهی که همه جای دنیا رفته‌اند و به نتیجه رسیده‌اند. در نتیجه راه سخت و پیچیده‌ای نیست. از لحاظ راه‌حل مشخص که باید چربی اقتصاد و این سیستم را بسیار کاهش دهیم و وزن آن را کم کنیم و اجازه دهیم اقتصاد روی پای خود بچرخد. بخش خصوصی را تشویق کنیم وارد صحنه شود ولی این کارها جرات و جسارت می‌خواهد، هماهنگی و نظم همگانی و علم و دانش نیاز دارد. اقتصاد ما هم باید لاغر شود، چربی‌های آن آب شود و سربار هزینه‌ای به شدت کاهش یابد. فلذا فشار بر این نباشد که دولت مجبور باشد از طریق چاپ پول وعده‌ها را عملی کند.
