حبوبات که تا دیروز جایگزین مقرون به صرفه‌ای برای گوشت در سفره خانوارهای ایرانی بود، حال با رشد قیمت همراه بوده، موضوعی که کارشناسان علت آن را در صادرات بی‌رویه، مدیریت ضعیف ذخایر و نقش‌آفرینی دلالان می‌دانند.
به گزارش ایسنا، حبوبات یکی از ارکان اصلی سبد غذایی خانوارهای ایرانی به شمار می‌رود؛ این محصولات علاوه بر ارزش غذایی بالا، به دلیل قیمت مناسب، ماندگاری بالا و قابلیت استفاده در غذاهای متنوع و تامین پروتئین مورد نیاز بدن، جایگاه ثابتی در سفره‌های ایرانی دارند. افزایش قیمت حبوبات نه‌تنها سفره مردم را کوچک‌تر کرده، بلکه امنیت غذایی بخش قابل توجهی از جامعه را با تهدید مواجه کرده است.
افزایش بی‌سابقه قیمت حبوبات در ماه‌های اخیر، به یکی از نگرانی‌های جدی خانوارهای ایرانی تبدیل شده است. در میان این اقلام، لوبیا چیتی با جهش چشمگیر قیمتی به حدود ۵۰۰ هزار تومان در هر کیلو رسیده؛ رقمی که آن را هم‌رده گوشت قرمز قرار داده و جایگاه سنتی آن را به عنوان یک غذای مقرون‌به‌صرفه به چالش کشیده است.
در حالی که چندی پیش سید عبدی افتخاری – دبیر انجمن حبوبات ایران – در گفت‌وگو با ایسنا، از ثبت سفارش ۳۰ هزار تنی حبوبات و بهبود شرایط بازار خبر داده بود، قیمت‌ها هنوز تغییر چندان چشمگیری نداشته‌اند.
وی درباره وضعیت بازار حبوبات اظهار کرد: در حال حاضر بازار مشکلی ندارد. اساسی‌ترین عامل برای حفظ ثبات در بازار عرضه و تقاضا است. هنگامی که ثبت سفارش با سرعت کمی صورت می‌گیرد کالاها در مراحل متعددی وارد می‌شوند و در ابتدا کشتی‌ها بارگیری می‌کنند و سپس بنادر نزدیک کالاهای خود را تخلیه می‌کنند و سپس کالاهای تمام بنادر وارد کشور می‌شود و در چنین شرایطی تجار برای ترخیص کالاهایی که در گمرکات هستند نیز تعجیل می‌کنند و هم انبارها تخلیه می‌شوند و منشا این زنجیره نیز ثبت سفارشی است که صورت گرفته. اکنون بخشی از کالاها در گمرکات ما هستند و برخی نیز در مرزها یا در مسیر بندرها قرار دارند. بخشی نیز از مبدأ بارگیری شده‌اند. در حال حاضر بخشی از این محموله‌ها وارد انبارها شده‌اند و تجار برای ترخیص از گمرک اقدام کرده‌اند. در مرحله بعد، کالاها به بازار تزریق خواهند شد. این زنجیره سبب شد بازار از آن حالت کمبود خارج شود و به وضعیت نرمال نزدیک شود.
افتخاری ادامه داد: در حال حاضر بازار ما نرمال است، چراکه ثبت سفارش‌ها به‌موقع انجام شد. وزارت جهاد کشاورزی نیز اولویت‌های ثبت سفارش برای فصل بهار را مشخص کرده و به گمرک و وزارت صمت اعلام کرده است. تا زمانی که فصل برداشت جدید برسد، با این ثبت سفارش‌ها کمبود خاصی نخواهیم داشت. در حال حاضر بازار آرام شده و این ارقام تعدیل شده‌اند. البته هنوز به نرخ تعادلی مدنظر ما نرسیده‌ایم، اما بازار دیگر آن التهاب سابق را ندارد.
اما از طرفی هم بهبود شرایط بازار به این معنا است که، در روزهای پایانی سال گذشته که مصادف با ماه مبارک رمضان نیز بود نگرانی‌هایی بابت تامین حبوبات و کمبود آن‌ها در فروشگاه‌ها وجود داشت؛ اما حالا این نگرانی وجود ندارد و بازار تامین است و کمبودی وجود ندارد بلکه مشکل اصلی قیمت کالاها است که سر به فلک کشیده و در این خصوص رضا پاشابیگی داریانی – رئیس اتحادیه صنف خواربارفروشان تهران – به نقل از اتاق اصناف ایران با انتقاد از فقدان سیاست‌گذاری مؤثر در حوزه صادرات، تاکید می‌کند: یکی از دلایل اصلی این افزایش نجومی قیمت‌ها، صادرات بی‌رویه محصولات کشاورزی، به‌ویژه حبوبات است. اگر دولت پیش از صدور مجوز صادرات، ابتدا مصرف داخلی را تأمین و ذخیره‌سازی می‌کرد، اکنون با چنین ناهنجاری در بازار مواجه نبودیم.
پاشابیگی از روند رو به رشد قیمت لوبیا چیتی و افزایش بیش از حد قیمت برخی از حبوبات انتقاد و سپس عنوان کرد: قیمت لوبیا چیتی به مرز ۵۰۰ هزار تومان رسیده است. این موضوع نگرانی‌هایی را درباره فشار اقتصادی بر خانوارها به‌وجود آورده است. برخی صادرکنندگان با مشاهده صرفه اقتصادی بیشتر در فروش خارجی، بدون در نظر گرفتن نیاز داخل، اقدام به صادرات می‌کنند. اینجا باید دولت ورود کند و با ممنوعیت یا محدودیت مقطعی صادرات، تعادل بازار را حفظ کند.
بر اساس گزارش‌های موجود، قیمت انواع محصولات از جمله لوبیا چیتی، عدس، نخود و لوبیا سفید به شکل قابل توجهی افزایش یافته است. قیمت تقریبی برخی از حبوبات در بازار، به این صورت است که لوبیا چیتی ۵۰۰ هزار تومان، لوبیا قرمز ۳۵۰ هزار تومان، نخود ۳۰۰ هزار تومان و عدس ۲۵۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بخشی از حبوبات مصرفی کشور وارداتی است و بخشی دیگر نیز از تولیدات داخلی تأمین می‌شود. در سال‌هایی که خشکسالی یا تغییرات اقلیمی بر تولید داخلی تأثیر می‌گذارد، وابستگی به واردات افزایش می‌یابد. اما مسئله اصلی، به‌هم‌ریختگی توازن در عرضه و تقاضاست؛ جایی که ذخایر داخلی پیش از صادرات به درستی تأمین و مدیریت نمی‌شود.
یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت‌ها، فعالیت سودجویانه دلالان و واسطه‌هاست. پاشابیگی در این‌باره می‌گوید: افرادی هستند که محموله‌های وارداتی را انبار و به صورت قطره‌چکانی وارد بازار می‌کنند. این نوع عرضه، به‌ویژه زمانی که تقاضا در حال افزایش است، به گرانی دامن می‌زند.
